Over- en onderprikkeling

Bij mijn blog over prikkels heb je kunnen lezen dat mensen met autisme last kunnen hebben van overprikkeling en onderprikkeling. Maar wat is dat nou? En hoe komt het dat dit gevaarlijk kan zijn?

Overprikkeling

Zoals eerder genoemd hebben mensen met autisme een dunnere filter. Hierdoor komen meer prikkels binnen. Bij een overdaad aan prikkels (intern en extern) kan het zijn dat er minder energie is om nieuwe dingen te verwerken. Je kan vastlopen in je hoofd en uiteindelijk exploderen(meltdown) of juist in jezelf keren(shutdown). De computer in je hoofd kan de hoeveelheid prikkels niet aan. 

Door overprikkeling kan je in een meltdown of een shutdown komen. De meltdown wordt bij autisten vaak als een woedebui omschreven. In sommige gevallen kan deze optreden wanneer er een verbreking van patroon of verwachtingen plaats vindt.  Maar ook bij overprikkeling is het mogelijk dat iemand explodeert en dus in een meltdown terecht komt. Wat de aanleiding ook is, een meltdown uit zich door woede en men over gaat op een soort oer-gedrag. Van botte "waarheden", schreeuwen en mogelijk fysiek geweld.

Een shutdown doet zich ook door bij overvraging van het brein. Hierbij zijn meer uitingsvormen dan bij een meltdown. het kan zijn dat iemand niet meer uit zijn worden komt, niet meer kan nadenken of ook daadwerkelijk een black-out krijgt. iemand kan verdwaald zijn in het contact met gevoel en emotie.

Over beide gevallen wordt weinig op internet gesproken, maar wat duidelijk is, is dat beide uitingen niet fijn zijn. Het beste is het om als omstander voor veiligheid te zorgen. Ga vooral geen extra prikkels toevoegen door terug te schreeuwen, want het brein heeft al te veel prikkels. Soms heeft iemand met autisme ene signaleringsplan waaruit je op kan maken wat je het beste kan doen. 

Mijn vriend mag mijn in geval van een meltdown of shutdown echt niet aanraken,

maar ik heb het wel nodig dat iemand vertrouwd in de buurt is

en me helpt focussen op mijn ademhaling.

Per persoon is dit echter verschillend. 

Het is natuurlijk de kunst om te voorkómen dat het zover komt dat iemand zodanig overprikkeld raakt dat hij of zij niet meer aanspreekbaar is. 

Uiteraard helpt het al als de mensen in hun naaste omgeving zich bewust zijn van het probleem van overprikkeling, dat leidt automatisch tot een andere benadering. Een belangrijke tip is voldoende rust inbouwen. Ook kan je een thermometer ophangen waarin je aangeeft in welke fase iemand zit. groen, geel, oranje en rood, en hoe je die kunt herkennen. Overprikkeling voorkomen moet uiterlijk in de oranje fase, in de rode fase is het daar te laat voor. 

Onderprikkeling

Het kan ook zo zijn dat je sommige prikkels niet of minder voelt. Dit noemen we onderprikkeling. Het lijkt minder erg maar kan ook vervelende gevolgen hebben. Stel je maar eens voor dat je pijn niet voelt. Dan kan je jezelf in gevaar brengen door bijvoorbeeld een hete pan vast te pakken. Ook kunnen hersenen minder actief worden omdat ze niet voldoende gestimuleerd worden. Hierdoor ben je dan niet meer in staat te doen wat je zou moeten doen. 

Hoe voorkom je onderprikkeling dan? Een voor de hand liggende oplossing is om extra stimulansen te zoeken voor de zintuigen die ondergevoelig zijn. Het gevaar dat daarbij op de loer ligt is dat iemand extra prikkeling zoekt op manieren die gevaarlijk zijn voor die persoon, zoals drugs of andere dingen die het lichaam beschadigen.

Het is belangrijk om eerst goed in kaart te brengen op welke gebieden iemand ondergevoelig of juist overgevoelig is. Dat vergt zorgvuldig kijken en analyseren, want het is zelfs voor de persoon die het betreft niet altijd even duidelijk wat er aan de hand is.  Neem hier de tijd voor en geef niet op.https://www.autipassendonderwijsutrecht.nl/overprikkeling-en-onderprikkeling

Wat ook kan helpen is om tijdstippen in te bouwen waarop iets gedaan wordt. Wanneer je bijvoorbeeld ondergevoelig bent voor de prikkel dat je naar de wc moet is het goed om in te bouwen dat je bijvoorbeeld na iedere maaltijd naar de wc gaat. Op die manier kan je enigszins voorkomen dat het fout gaat.

Diverse downloads over overprikkeling: https://www.autismeacademie.nl/downloads/overprikkeling/

Bron: https://www.autipassendonderwijsutrecht.nl/overprikkeling-en-onderprikkeling